علل، علائم، تشخیص و روش های درمان

درماتوفیتوزیس (به انگلیسی: Dermatophytosis) یک قارچ پوستی، کچلی یا کرم حلقوی (به انگلیسی: Ringworm)، یک بیماری پوستی شایع است که در بین انسان‌ها، سگ‌ها و گربه‌ها رایج است.

این بیماری توسط قارچ هایی به نام درماتوفیت که فلور طبیعی بدن انسان هستند ایجاد می شود. تقریباً 4-14 روز پس از تماس، علائمی مانند بثورات پوستی و ریزش مو در ناحیه آسیب دیده مشاهده می شود.

درماتوفیتوز چیست؟

درماتوفیتوز یا کچلی (به انگلیسی: tinea) عفونتی است که توسط قارچ درماتوفیت ایجاد می شود. این قارچ به کراتین مرده حمله کرده و در آن رشد می کند. قارچ درماتوفیت در قسمت بیرونی پوست رشد می کند و الگوهای حلقه مانندی ایجاد می کند و به همین دلیل به آن کرم حلقوی معروف است.

عفونت محدود به لایه مرده پوست است، اما محیط گرم و مرطوب آن را بدتر می کند. عفونت می تواند از فردی به فرد دیگر یا از خاک یا حیوان منتقل شود.

علت درماتوفیتوزیس

درماتوفیت بسیار به کراتین (پروتئین موجود در پوست، مو و ناخن) علاقه دارد و پوست، مو و پنجه انسان یا حیوانات را آلوده می کند.

معمولا گربه های ایرانی یا هیمالیا بیش از بقیه مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

انواع درماتوفیت ها

به طور کلی، سه نوع اصلی درماتوفیت باعث بیماری در انسان می شود.

Trichophyton، Epidermophyton flucosome و Microsporum که از نظر عفونت، تشکیل کلنی و تولید اسپور متفاوت هستند. شایع ترین درماتوفیتوزها یا عفونت های قارچی عبارتند از:

• Tinea pedis: دماتوفیتوز قارچی پا (Tinea pedis) به خصوص در ورزشکاران دیده می شود، این عفونت بین انگشتان پا و کف پا که در معرض رطوبت بیشتری قرار دارد ایجاد می شود و پوست را قرمز می کند. همچنین باعث ایجاد کیسه های آبکی و جوش های چرکی در کف پا می شود. عفونت در دست ها نیز دیده می شود که معمولاً یک دست را درگیر می کند و ظاهری پوسته پوسته و قرمز دارد.

• کچلی آنژینیوم: درماتوفیتوز بستر ناخن (Tinea unguium/onychomycosi) که باعث جدا شدن ناخن ها از بستر با تغییر رنگ و ضخیم شدن می شود.

• Tinea capis: درماتوفیتوز پوست سر (تنه آکاپیتیس) که باعث ریزش مو می شود.

• Tinea corporis: درماتوفیتوز بازوها، پاها و بدن (Tinea corporis) باعث ایجاد زخم‌های دایره‌ای پوست با لبه برجسته می‌شود. کیسه های آبکی کوچک یا جوش های عفونی نیز ممکن است دیده شوند.

• درماتوفیتوز اینگوینال (Tinea cruris) یا خارش

درماتوفیتوز کف دست (Tinea manuum)

• درماتوفیتوز پوست سر و مو که باعث طاسی می شود.

درماتوفیتوز صورت (Tinea Faciei)

درماتوفیتوز موهای صورت (Tinea barbae)

درماتوفیتوز حیوانی که در سگ ها و گربه ها شایع تر است، شامل موارد زیر است:

• Microsporum Kenis که از حیوانی به حیوان دیگر منتقل می شود.

• میکروسپورم گچ که از خاک به حیوانات سرایت می کند.

• Trichophyton mentagrofisca از جوندگانی مانند موش به حیوانات سرایت می کند.

علائم درماتوفیتوز

درماتوفیت ها باعث ریزش مو و ریزش مو می شوند که دارای الگوی گرد یا سکه ای شکل طاسی است.

سایر علائم عفونت قارچی درماتوفیتوزیس عبارتند از:

ایجاد جوش های کوچک یا دانه های پوستی

– خارش

– لایه برداری یا تیره شدن پوست

– تغییر رنگ ناخن

– ریزش مو که بیشتر در کودکان دیده می شود

– عفونت های ثانویه مانند سلولیت و زرد زخم

– تغییر شکل ناخن ها یا ترشح مخاط از پنجه حیوانات

– ضایعات دانه ای روی پوست گربه ها که در زیر دست احساس می شود و به درماتیت ارزن معروف هستند.

تشخیص درماتوفیتوز

علائم قارچ درماتوفیت شباهت زیادی به چندین بیماری پوستی دارد و بر اساس بروز علائم و ریزش مو نمی توان به طور دقیق آن را تشخیص داد.

این بیماری را می توان با اگزما و پسوریازیس اشتباه گرفت.

با قرار دادن ناحیه طاس زیر نور ماوراء بنفش یا لامپ وود، پزشک می تواند تا حدودی بیماری را تشخیص دهد. ضایعات ایجاد شده توسط برخی درماتوفیت ها را می توان در زیر نور ماوراء بنفش به صورت خاکستری کم رنگ مشاهده کرد، البته برخی از درماتوفیت ها چنین رنگی را نشان نمی دهند.

دقیق ترین راه برای تشخیص قارچ درماتوفیت، نمونه برداری از پوست و مو و کشت آن است. اگر بعد از 14-5 روز درماتوفیت در محیط کشت رشد کند، بیماری تایید می شود.

روش های پیشگیری از درماتوفیتوزیس

پس از بازی با حیوانات دست های خود را بشویید.

از دست زدن به حیوانات خانگی با لکه های طاس خودداری کنید.

از وسایل شخصی مانند لباس، حوله، شانه، برس مو، وسایل ورزشی، ملافه و کلاه خودداری کنید.

از پابرهنه رفتن یا پوشیدن کفش هایی که باعث تعریق زیاد می شود خودداری کنید.

بلافاصله پس از پایان فعالیت، لباس های عرق کرده را عوض کنید.

دوش گرفتن بعد از ورزش های پر تماس مانند کشتی.

لباس هایی را که احساس می کنید در معرض کرم حلقوی هستند با آب گرم و صابون ضد قارچ بشویید.

پوست را خشک و تمیز نگه دارید.

حیوانات را در برابر کرم حلقوی واکسینه کنید.

درمان درماتوفیتوز

درمان ضد قارچی معمولاً به صورت موضعی و دو بار در روز به مدت 2 هفته انجام می شود تا زمانی که علائم برطرف شده و قابل مشاهده نباشند.

درمان های موضعی باید حداقل تا 7 روز پس از ناپدید شدن علائم قابل مشاهده ادامه یابد تا از عود قارچ جلوگیری شود.

داروهای ضد قارچ موضعی مورد استفاده برای این بیماری عبارتند از:

میکونازول، تربینافین، کلوتریمازول، کتوکونازول، تولنفتات

در موارد شدیدتر از داروهای خوراکی مانند گریزئوفولین و تربینافین هیدروکلراید به مدت 6 هفته استفاده می شود که هر دو دارای عوارضی مانند اسهال و ناراحتی معده هستند.

برای جلوگیری از گسترش بیشتر عفونت، نباید ضایعات را لمس کنید و دست های خود را بشویید.

در صورت تشخیص اشتباه و استفاده از استروئید موضعی، که درمان استاندارد پسوریازیس است، قارچ کرم حلقوی بدون نشان دادن علائم قابل مشاهده به رشد خود ادامه می دهد.